Gaslighting – nazwa techniki manipulacji, rodzaj przemocy psychicznej. Jej nazwa pochodzi z tytułu przedwojennej sztuki Gas Light od Patricka Hamiltona. Mowa tam o władczym mężczyźnie, który wmawia żonie chorobę psychiczną i znęca się nad nią.
“Kobieta w spektaklu ze sceny na scenę staje się coraz bardziej paranoiczna, zalękniona i niepewna na skutek manipulacji męża. On chce jej wmówić, że jest chora, słyszy dźwięki, których nie ma, i widzi rzeczy, które w rzeczywistości nie istnieją” (Helios & Jedlecka, 2017).
Gaslighting może dotyczyć różnych relacji np. przyjacielskich, miłosnych, a nawet rodzicielskich.
Znaki swiadczące, że ktoś może być gaslighterem (osobą używającą gaslightingu):
- sprawia, że czujesz, że “tracisz rozum”, że nie możesz sobie ufać,
- zataja przed Tobą informacje,
- tłumaczy sytuację dostosowując ją do tego, aby pasowała jemu/jej, np. powiedział_a Ci, że wstawi obiad – po czym nie robi tego, a Tobie wmawia, że nic takiego nie mówił_a
- wypowiada w stosunku do Ciebie ofensywne (chamskie, raniące, atakujące) żarty
- umniejsza Twoją wartość
- upiera się, że coś miało miejsce (a nic takiego się nie wydarzyło),
- stara się mieć nad Tobą, Twoimi uczuciami, zachowaniami i myślami kontrolę,
- możesz go/ją przepraszać, a nawet nie wiedzieć za co,
- kiedy próbujesz wytłumaczyć jak się czujesz, może wmawiać Ci, że “wymyślasz”, jesteś “nadwrażliwy_a”,
- kwestionujesz swoje wierzenia i opinie przez tę osobę, jeśli jakieś nie pasują tamtej osobie – są “nieprawidłowe”.
Przykłady zdań, które może wypowiadać:
- „Wymyślasz rzeczy. To się nigdy nie zdarzyło”
- “Uspokój się, jak zwykle przesadzasz”
- “Histeryzujesz”
- “Wydaje Ci się tak tylko”
- “Nic takiego nigdy nie miało miejsca”
- “Jesteś pewny_a, że to ci się nie przyśniło?”
- “Dlaczego jesteś taki_a przewrażliwiony_a”
Jak sobie z nim poradzić?
- Gdy zauważysz, że bliska Ci osoba stosuje w stosunku do Ciebie daną techniką manipulacji zastanów się czy na pewno chcesz być w takiej relacji.
- Nie staraj się tłumaczyć takiej osoby przed innymi, że nie miała czegoś na myśli, że “normalnie” jest w porządku, a czasem zdarzy się jej zachować krzywdząco
- Nie miej sobie za złe, że wcześniej tego nie zauważyłeś_aś. Miałeś_aś do tego prawo – ta osoba była Ci bardzo bliska. To nie Twoja wina, że ktoś stosuje wobec Ciebie przemoc.
- Porozmawiaj z osobą trzecią (najlepiej na psychoterapii, ale na początku możesz nawet z kimś z otoczenia), razem zastanówcie się, czy macie do czynienia z osobą stosującą w/w przemoc.
- Najlepiej jest z takiej relacji się uwolnić, zerwać ją. Pamiętaj, że nikt nie ma prawa robić Ci krzywdy.
Literatura:
- Helios, J., & Jedlecka, W. (2017). Współczesne oblicza przemocy. Zagadnienia wybrane.
- Petric, D. (2018). Gaslighting and the knot theory of mind.
